Από παντού πλέον δέχονται «κουρέματα» οι ελληνικές τράπεζες, με αποτέλεσμα η ρευστότητα του συστήματος να βρίσκεται ήδη σε οριακό σημείο: η ΕΚΤ αύξησε, όπως αποκαλύπτει σήμερα το «Β», το ποσοστό «κουρέματος» των τραπεζικών ομολόγων που εκδίδονται με εγγύηση του Δημοσίου, ηFitch ετοιμάζει μαζικές υποβαθμίσεις τραπεζικών τίτλων, ενώ στην Γερμανία μόλις άνοιξε, με δημοσίευμα του “Spiegel”, ένα θέμα που μπορεί να φέρει τις ελληνικές τράπεζες σε απολύτως οριακή κατάσταση ρευστότητας.
Η δυναμική της απαξίωσης των στοιχείων ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών που χρησιμοποιούνται ως εγγυήσεις για το δανεισμό τους από την ΕΚΤ και κρατούν το σύστημα σε λειτουργία προσλαμβάνει ανεξέλεγκτη δυναμική, όσο η χώρα μοιάζει να κινείται μάλλον προς την κατεύθυνση της χρεοκοπίας, παρά προς την, έστω προσωρινή, διευθέτηση της κρίσης χρέους:
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Β», μετά τις τελευταίες υποβαθμίσεις της Ελλάδας από τους οίκους αξιολόγησης η ΕΚΤ επαύξησε το ποσοστό «κουρέματος» των τραπεζικών ομολόγων που έχουν εκδοθεί με εγγύηση του Δημοσίου, συνολικής ονομαστικής αξίας 55 δισ. ευρώ.
Μέχρι τις τελευταίες υποβαθμίσεις, οι τίτλοι αυτοί «κουρεύονταν» σε ποσοστό 11% από την ΕΚΤ και οι τράπεζες λάμβαναν χρηματοδοτήσεις ύψους 49 δισ. ευρώ, δεσμεύοντας τίτλους ονομαστικής αξίας 55 δισ. ευρώ, όπως προαναφέρθηκε. Τώρα, το ποσοστό του «κουρέματος» αυξήθηκε από την ΕΚΤ στο 15%, με αποτέλεσμα να χαθούν άλλα 2,2 δισ. ευρώ χρηματοδοτήσεων από το σύστημα, αν οι τράπεζες δεν βρουν τρόπους να «μπαλώσουν» αυτή τη μείωση αποδεκτής αξίας με πρόσθετες εγγυήσεις.
Το ποσό ίσως φαίνεται μικρό μπροστά στη συνολική ρευστότητα του συστήματος, αλλά στις σημερινές ακραίες συνθήκες πίεσης το νέο «κούρεμα» δεν παύει να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα: είναι χαρακτηριστικό ότι μεγάλη τράπεζα, που δεν είχε διαθέσιμους άλλους τίτλους για να τους προσκομίσει στην ΕΚΤ, αναγκάσθηκε να προσφύγει σε λογιστικό τέχνασμα, για να αποφύγει την απώλεια ρευστότητας: προχώρησε σε αύξηση του επιτοκίου των ομολόγων που έχει εκδώσει με εγγύηση του Δημοσίου στο 12% (!), προκειμένου να αυξήσει με τον τρόπο αυτό την καθαρή παρούσα αξία των τίτλων, ώστε να αποφύγει την απώλεια χρηματοδότησης.
n Στην πραγματικότητα το τέχνασμα αυτό δεν δημιουργεί πρόβλημα στην τράπεζα, αφού οι αυξημένοι τόκοι μένουν στον ισολογισμό της (τα ομόλογα με κρατική εγγύηση διακρατούνται από τις ίδιες τις τράπεζες). Όμως, τραπεζικά στελέχη τονίζουν ότι η ευφάνταστη «λύση» που επέλεξε η συγκεκριμένη τράπεζα για να μην χάσει χρηματοδοτήσεις της τάξεως των 320 εκατ. ευρώ από την ΕΚΤ δείχνει ακριβώς σε πόσο οριακό σημείο βρίσκεται σήμερα η ρευστότητα των τραπεζών.
Την ίδια ώρα, η τελευταία υποβάθμιση των ελληνικών ομολόγων από την Fitch ανοίγει προσεχώς άλλο ένα σοβαρό ζήτημα ρευστότητας για τις τράπεζες: οι σχετικά υψηλές βαθμολογίες που έχει αποδώσει η Fitch σε πολλούς τίτλους που χρησιμοποιούν για το δανεισμό τους από την ΕΚΤ ήταν το τελευταίο «φύλλο συκής», που επέτρεπε στην ΕΚΤ να κάνει δεκτούς αυτούς τους τίτλους για αναχρηματοδότηση.
Τις επόμενες ημέρες η Fitch αναμένεται να «τσεκουρώσει» τις βαθμολογίες αυτών των τίτλων, υποχρεώνοντας την ΕΚΤ να τους επιστρέψει ως μη αποδεκτούς για αναχρηματοδότηση. Η διαδικασία αυτή αφαιρεί άλλα 15 δισ. ευρώ από τη ρευστότητα, που θα πρέπει να καλυφθούν με πρόσθετους τίτλους που θα εκδοθούν με εγγύηση του Δημοσίου (το ανώτατο όριο για αυτές τις νέες εκδόσεις είναι τα 30 δισ. ευρώ). Όμως, με το αυξημένο ποσοστό «κουρέματος» οι τίτλοι αυτοί θα είναι αρκετοί για να αντλήσουν οι τράπεζες μόνο 25,5 δισ. ευρώ από την ΕΚΤ.
Έτσι, οι νέες «τρύπες» θα «μπαλωθούν» μεν, αλλά το σύστημα αγγίζει επικίνδυνα τα όρια της αντοχής του στην απαξίωση στοιχείων ενεργητικού και δύσκολα θα αντιμετωπίσει επόμενα σοκ, αφού και η κυβέρνηση έχει πλέον λάβει τελεσίγραφο της τρόικας, να μην προχωρήσει σε άλλη παροχή εγγυήσεων δανεισμού στις τράπεζες, αφού με τα τελευταία 30 δισ. ευρώ το ύψος τους ανεβαίνει στα 85 δισ. ευρώ και γίνεται επικίνδυνο για την (όποια) σταθερότητα των δημοσίων οικονομικών.
Σε αυτή την κρίσιμη χρονική στιγμή έρχεται το σημερινό δημοσίευμα του “Spiegel”, που αναμένεται να προκαλέσει θύελλα στην Γερμανία και διεθνώς: το περιοδικό θέτει σε αμφισβήτηση την φερεγγυότητα της ίδιας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, κάνοντας αναφορά στους κινδύνους απώλειας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ από τα καλυμμένα ομόλογα που έχουν εκδώσει οι τράπεζες της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία).
Το “Spiegel” αμφισβητεί την καταλληλότητα αυτών των καλυμμένων (asset-backed) τίτλων για αναχρηματοδότηση από την ΕΚΤ, μετά τις υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης των χωρών της περιφέρειας και ιδιαίτερα της Ελλάδας. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα καλυμμένα ομόλογα, που καλύπτονται από εγγυήσεις ακινήτων, είναι οι τελευταίοι τίτλοι των ελληνικών τραπεζών που διατηρούν βαθμολογία «Α» και γίνονται αποδεκτοί από την ΕΚΤ χωρίς μεγάλο «κούρεμα».
Αν υπάρχει πρόβλημα με τη χρηματοδότηση και αυτών των τίτλων από την ΕΚΤ, τονίζουν τραπεζικά στελέχη, θα ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας» για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αφού θα είναι αδύνατο να καλυφθεί η νέα «τρύπα» με άλλα στοιχεία ενεργητικού και οι τράπεζες θα υποχρεωθούν να προχωρήσουν σε ένα άνευ προηγουμένου ξεπούλημα «ασημικών» (βλ. κυρίως θυγατρικές στην Αν. Ευρώπη) για να αντιμετωπίσουν τη νέα πίεση στη ρευστότητά τους. Προς το παρόν, στελέχη της Τράπεζας της Ελλάδος τονίζουν ότι τέτοιο θέμα δεν τίθεται από την ΕΚΤ, αλλά η συζήτηση που ανοίγει στην Γερμανία με αφορμή το δημοσίευμα του “Spiegel” είναι άκρως απειλητική για τις τράπεζες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με δεδομένη την υψηλή ευαισθησία του γερμανικού κοινού σε θέματα νομισματικής πολιτικής.
